Os muíños do Picón do Folón

OS MUIÑOS DO FOLON

Son un conxunto de 36 muíños en cascada. Nos dinteles, jambas, limiares e paredes, tanto exteriores como interiores, ata nalgunhas «moas» e nas proximidades, os canteiros deixaron os seus signos, máis tarde foron os propietarios e arrendatarios dos muíños quen gravaron as súas marcas en forma de cruciformes, iniciais, nomes enteiros e figuras. Cando se trata de cruces, estas teñen unha función protectora sobre o muíño e os seus donos. A datación máis antiga ofrécea o muíño número 11, que ten gravado o ANO 1702, pero a súa antigüidade vai máis aló posto que en documentos do s. XVII xa se mencionan. Algúns muíños presentan pequenas pilas no exterior que servían de abrevaderos e comederos para as cabalerías. Algunhas características:

Muíño nº 1: É o maior de todo o conxunto.

Muíño nº 4: No dintel se insculpe unha cruz con lenda da que só é posible ler hoxe «Ave María»

Muíño nº 5: Posúe un alpendre para gardar as cabalerías, é un dos maiores muíños do conxunto.

Muíño nº 7: Popularmente coñecido como «Muño de Nemesio» polo seu actual propietario, en activo.

Muíño nº 11: Ofrece a data máis antiga, ANO 1702.

Muíño nº 16: A súa data recóllese tamén nas súas pedras: 1715.

Muíño nº 21: Ten insculturada nunha das súas jambas unha cruz con cáliz.

Muíño nº 23: Como o número 5, posúe tamén un recinto para as cabalerías.

No ano 1996 o Concello de O Rosal incluíu, dentro do Programa da Escola-Taller, a rehabilitación dos Muíños do Folón que estaban, practicamente, en total abandono. Realizouse a limpeza de interiores e da súa contorna, consolidáronse muros e dotóuselles de novo teitume. Pero, xa antes, en 1991, os alumnos da Casa de Oficios iniciaran a recuperación de dous destes muiños: os coñecidos como o de «Rogelio» e o da «Duca». Por Decreto 27/1998, do 22 de xaneiro, a Consellería de Cultura, Comunicación Social e Turismo, declara Ben de Interese Cultural, con categoría de lugar de interese etnográfico, o conxunto de muíños Folón-Picón, da parroquia de Santa Mariña, asinando o Decreto o entón Conselleiro Tomás Pérez Varela.

Nun muíño podemos distinguir dous partes: a superior, ou piso, é o «termiñado» e o oco no que se xera a forza motriz, é o «sarteio». O muiñeiro, de cada moenda, xo cobraba maquíllaa». No que respecta a súa propiedade habíaos parroquiais ( da comunidade de veciños), privados e compartido por varias familias, sendo estes os denominados «Herdeiros», pero tamén os había arrendados.

A contorna dos Muíños do Folón, que realmente forman un complexo de muíños cos do conxunto de Muíños do Picón, ten outros elementos singulares. Así, practicando o senderismo, poderemos descubrir as «rodeiras», pegadas que o continuo discorrer dos carros foron deixando sobre as rocas; a ermida de San Martiño; a cascada que se forma cando as abundantes choivas enchen a canle do Río dás Penas, e a natureza, sempre verde, que serve de fondo a esta paisaxe.

Da páxina Web: www.galicia-suroeste.com/molinos_de_o_folon.htm

OS MUIÑOS DO PICÓN DO FOLÓN II

Ponte.

A partir dunha ponte sobre o río que movía os muíños podemos escoitar unha estereofonía entre a parte do río que baixa da montaña no lado esquerdo e a parte que pasa por debaixo da ponte. Neste punto a forza do son indícanos o fondo público do río que na súa parte baixa funde todos os reagatos que baixan da montaña dos muíños.

Montaña.

Nesta paisaxe sonora escoitase unha amplia zona das montañas que rodean o rio que move os muiños. Esta é unha paisaxe dominada pola auga. Nestas paisaxes pode escoitarse un fenómeno moi curioso, a presenza dunha frecuencia que resoa na cavidade de pedra por onde a auga é canalizada.

Cova do muiño.

Esta toma fíxose dentro da cova do muíño onde están as aspas que moven a pedra de moer. Lamentablemente os muíños están inactivos porque a súa maquinaria atopase destruída e non podemos escoitar o son que producían mentres moían. Nestes muíños é moi común ver signos gravados na pedra que cumprían a función de espantar ás bruxas e anular o efecto do seu mal de ollo.

O baixo Miño Google Map

OUTROS MUIÑOS

Moi preto da Ponte do río Tamuxe, nunha contorna privilexiada, atopamos o Muíño dás Aceñas, que será reconvertido en Aula da Natureza. E en, unha ruta senderista que enlaza cos Muíños de Ou Folón, temos outro conxunto de 25 muiños que reciben o nome de Muíños do Picón, que como aqueles, datan dos séculos XVII e XVIII, sendo declarados ambos conxuntos, situados na ladeira do monte «Campo do Couto», entre as xuradías de Martín e Fornelos, Ben de Interese Cultural, pola Xunta de Galicia, en 1998.

Os muíños xorden cos monxes do Mosterio de Santa María de Oia. A eles acudía a veciñanza a moer o gran sendo, ao mesmo tempo, un factor de relacións humanas. Ao mesmo tempo que se esperaba que se fixese» a fariña, os campesiños ocupábanse noutras tarefas produtivas: mazar o liño ou desengraxar o tecido e a la, entre outras.

RUTA O carreiro está perfectamente marcado. Recoméndase comezar polo grupo dos Muíños do Folón que xa nos orientan o camiño ata o que se atopa no lugar máis elevado. Unha vez aquí, podemos coller cara á esquerda, visitando, entón, a ermida de San Martiño ou coller á dereita, baixando polo Camiño do Carro, así chamado polas marcas que as súas rodas tallaron sobre a roca granítica. Este Camiño do Carro levaranos ao grupo dos Muíños do Picón.

Outra ruta Partindo do Muíño das Aceñas, seguimos pola beira do río, visitando lugares de gran beleza paisaxística como Ou Araúxo, Urgal e as Pesqueiras, ata chegar a Fornelos.

Da páxina Web: www.galicia-suroeste.com/molinos_de_o_folon.htm