Manuais para facer gravacións de campo
Pequena guía introductoria das diferentes tecnoloxías para as gravacións de campo. Neste pequeno manual faise un achegamento ás gravadoras analóxicas e dixitáis. Fálase de sistemas portátiles como gravadoras DAT, MiniDisk, Gravacións directas a Disco Duro, Rexistradores Hi-MD, Rexistradoras mp3, Discos duros Flash, etc. Tamén se analizan os diferentes micrófonos (soportes, accesorios e cableados ideais para este tipo de gravacións portátiles).
| I. | Introducción |
| II. | Gravadoras de audio análoxicas |
| III. | Gravadoras portátiles de Discos Compactos |
| IV. | Gravadoras DAT |
| V. | Gravación directa a ordenador portátil |
| VI. | Gravadoras MiniDisc |
| VII. | Gravadores .mp3 |
| VIII. | Gravadoras con memoria Flash |
| IX. | Micrófonos |
| X. | Cables e accesorios |
| XI. | Conclusións |
Introducción
Este texto pretende ser unha pequena guía técnica sobre o equipo axeitado para realizar gravacións de campo. Nela explícanse os proles e contras dos distintos soportes, sistemas, accesorios… Para facer esta breve introdución inspirámonos na Audio Field Recording Equipment Guide (The Vermont Folklife Center) e na web phonography.org así como na ampla información que circula pola rede e na nosa experiencia persoal. Agradecemos todo o feedback posible das opinións de cada un através do foro.
Voltar ao menú
Gravadoras de audio análoxicas
Os sistemas de grabación analóxicos perderon forza nos últimos anos debido en grande parte ao desenvolvemento dos soportes dixitais que ofrecen unha maior versatilidade (aumento da capacidade, comodidade no transporte, facilidade na xestión de datos…) Aínda que para algúns todo isto supuxo unha perda cualitativa debida á natureza do proceso de dixitalización, o certo é que o mercado marcou unha vez máis a pauta. Así equipos analóxicos profesionais como o Marantz PMD 430, que aínda se póde atopar no mercado de segunda man entre os 50 e os 200€ aprox., reconvertéronse en sistemas baseados noutras tecnoloxías (o Marantz PMD 670, que sería máis ou menos o sucesor do 430, usa memoria flash).
Aínda así, se estás interesado en utilizar este tipo de equipos existen numerosos modelos que se poden atopar como material usado. A parte da marca Marantz (PMD222, PMD221, PMD201, PMD101) destacan, dentro dunha franxa profesional, os modelos de Sony (TC-D5 Prol II, TC-D5M, WM-D6…) Existen tamén as habituais grabadoras de man, pero a súa calidade deixa bastante que desexar cunha relación sinal/ruído pouco equilibrada. Adoitan traer micros integrados de mala calidade e a gama máis baixa non contempla a opción de conectar un micro externo. Este tipo de equipos están destinados basicamente a un uso no que é máis importante o contido, a mensaxe (grabación de entrevistas, conferencias, dictados…), que a calidade do son.
Entre as vantaxes que argumentan os defensores da grabación analógica está a calidez do son, a redución da distorsión en grabaciones de sinais de baixa intensidade, evítanse erros de grabación dixital (aliasing, jitter…), etc. Ademáis adoitan ser equipos de maior tamaño que as grabadoras dixitales e a transferencia de datos, en caso de querer utilizar este material nun contexto como o de escoitar.org ou gozar dos beneficios dun entorno dixital (edición, tratamento, almacenaxe -copias de seguridade-…) é moito máis complexo e finalmente teriamos que dixitalizar os datos, co que as vantaxes do soporte analóxico desaparecerían.+ info
Voltar ao menú
Gravadoras portátiles de Discos Compactos
Nesta categoría non existen demasiadas opcións. Destacan os fabricantes Marantz ( CDR300) e Superscope (PSD300). O seu principal uso é a gravación de música en directo ou a realización de gravaciones master en estudo xa que aínda que as súas características permiten certa portabilidad non se aconsella realizar gravaciones en movemento ou nunha contorna pouco estable. En canto ao prezo non son o que se di asequibles comparados con outras solucións de resultados non moi diferentes. Ainda así adoitan superar a outros sistemas en características como a calidade dos previos de micro de prestacións moito máis profesionais.
Voltar ao menú
Gravadoras DAT
É un formato de gravación dixital que almacena os datos nunha cinta magnética de 4mm (do tipo dos casettes analóxicos pero de dimensións inferiores).
Aínda que durante varios anos o DAT (Digital Audio Tape) foi un sistema de almacenamento de audio moi popular nos derradeiros anos o seu uso foi en decadencia ata o punto de que Sony -que xunto a Philips foi a empresa responsable do seu desenvolvemento na década de 1980- anunciou en 2005 que deixaría de producir para este formato. Ademais é un equipo bastante delicado e non é demasiado asequible económicamente.
Existen numeroso fabricantes de DAT destacando Sony (PCM-M1, TCD-100, TCD-D8, TCD-D10 ProII) e Tascam (DÁ-P1)+ info.
Voltar ao menú
Gravación directa a ordenador portátil
Un ordenador portátil é unha ferramenta moi potente que permite gravar e editar audio. Ainda así ó non ser un sistema de grabación adicado é necesario contar co software (editor de audio) e os periféricos axeitados (interface de audio).
Existe infinidade de programas (dentro do software libre un dos máis populares é o Audacity e entre o comercial están o Bias-Peak para Mac e o Soundforge para Windows) adicados a rexistrar e editar audio. Este software facilita en gran medida a edición do son dixitalizado e gardado no disco duro mediante un interface visual que avantaxa as prestaciones doutros equipos.
Aínda que a maioría dos ordenadores portáteis inclúen un interface de audio (tarxeta de son) que permite tanto reproducir como gravar son exterior mediante un micrófono, os resultados adoitan ser bastante precarios debido en parte ás interferencias producidas polo traballo interno do propio ordenador. Polo tanto o ideal é contar con algunha tarxeta de son externa con características máis ou menos profesionais.
O mercado deste tipo de hardware incrementouse de forma vertiginosa nos últimos anos co consecuente descenso do prezo e na actualidade contamos con múltiples ofertas. Estes periféricos pódense conectar ao ordenador a través do porto USB, o porto Firewire ou nunha bahía PCMCIA. Aínda que existen moitos modelos que inclúen numerosas entradas, permitindo gravar simultáneamente varias fontes sonoras, isto non é un requisito habitual para a recolleita de paisaxes sonoras polo que nos centraremos nos modelos máis compactos.
Unha carácterística importante a ter en conta cando realizamos gravacións de campo é que este hardware debe de alimentarse do propio ordenador.
Outro dato a considerar é a calidade de gravación que permiten os distintos equipos bit/Khz (+ info). O ideal serían 24bits/96Khz pero non sempre precisarás esta calidade. Depende do uso que vaias facer da gravación, se a publicaras en audio comprimido (ej. mp3), se a editarás en CD (a máxima calidade é 16bits/44Khz)… Ademais canta máis calidade máis espazo no disco duro.
Dentro dos interface de audio USB (Universal Serial Bus) temos modelos como o Apogee Electronics Mini-Me (un equipo moi interesante pero quizais un pouco caro), Edirol UA-5 USB, Digidesign Mbox, Griffin iMic (unha das opcións máis económicas), M-Audio Duo, M-Audio Mobile-Pre, Mackie Spike, Tascam US-122…
En canto á conexión Firewire (IE 1394) é máis rápida e máis estable que o USB +info pero plantexa dous cuestións; o prezo se encarece e a maioría dos portátiles só integran un porto Firewire de catro patillas que non permite que o interface de audio se alimente do portátil -un problema a ter en conta se pensas gravar ao aire libre-. Aínda que Apple adoita integrar portos Firewire que proporcionan esta alimentación só algúns PCs (concretamente os Sony Vaio) inclúen este tipos de conexións de serie. Unha posibilidade sería engadir este porto cunha tarxeta PCMCIA.
En Firewire destacan fabricantes como Presonus (Firebox, Inspire 1394) Edirol (FA-101), M-Audio (Firewire Só, Firewire 410, Audiophile 2496…), Focusrite (Saffire Firewire) e Motu (Traveller, Ultralite).
A oferta para dispositivos PCMCIA non é tan ampla. Algúns exemplos son ECHO Indigo I/O (un modelo moi compacto), EMU 1616 e RME Hammerfall.
A opción do ordenador portátil é interesante sobre todo porque cada vez é máis habitual dispoñer dun para outros usos polo que teriamos que adquirir só o hardware e os micros. Os equipos agora son moito máis estables, son máis lixeiros, potentes e compactos, e as baterías melloraron considerablemente o seu rendemento. Ademais trala gravación teriamos o audio directamente no disco duro do ordenador como un arquivo de audio co que podemos traballar con facilidade. O principal inconveniente é que os discos duros ás veces non soportan os movementos demasiado bruscos e que a sua portabilidade é un tanto limitada respecto de outros equipos que se poden suxeitar cunha man. No entanto hai certos prototipos asombrosamente compactos deseñados para o traballo con audio como o Trinity DAW , pensado para unha contorna de LINUX.
[Para + info sobre a gravación con ordenador podes visitar el manual de Sergi Jordá].
Voltar ao menú
Gravadoras MiniDisc
Comercializado por Sony en 1991 como a alternativa aos Walkman de cassette o Minidisc é un formato de gravación dixital baseado na gravación magneto-óptica.
O seu prezo, bastante económico, o seu reducido tamaño e a facilidade de manexo convertérono nun dos medios máis populares no ámbito da gravación de paisaxes sonoras e no contexto da radiodifusión.
Unha das principais limitacións deste sistema era a calidade de gravación. Os modelos orixinais realizaban unha compresión ATRAC (Adaptative Transform Acoustic Coding) baseada nun alogaritmo que elimina certas bandas de frecuencia do sinal gravado. Isto limitaba en grande medida as súas aplicacións profesionais. Con todo en 2004 Sony presentou unha revisión coñecida como Hi-MD que vén liquidar moitas das carencias dos seus predecesores empezando pola posibilidade de realizar unha gravación de audio sen compresión, en calidade CD -16bits/44Khz-. Outro dos puntos débiles dos MDs orixinais era a transferencia de datos a un ordenador para o que era necesario reproducir o contido ao mesmo tempo que se gravaba no novo soporte o que ademais de demorar o seu tempo producia unha degradación do sinal por mor da conversión analóxica/dixital. O HiMD inclúe unha conexión USB e os datos pásanse a gran velocidade convertidos nun arquivo de audio sen perda de sinal. Inclúen tamén entrada de micro e a capacidade dos discos é de ata unha Gigabyte -de feito pódese utilizar como soporte para almacenar todo tipo de datos-. Ademais estes discos son bastante asequibles, comparados coas memorias flash. Obviamente estas melloras supuxeron un encarecimiento do prezo dos equipos malia o que segue sendo unha opción bastante económica e cómoda -apenas ocupa a palma da man e permite certas opcións de edición-.
Modelos como o HHB MDP500, Marantz PMD650, Sharp MD-DR7/MD-DR480 serían as opcións máis profesionais pero parece que están descatalogados aínda que se poden atopar no mercado de segunda man.
Se te decantas polo novo formato de Sony, o Hi-MD, existen varias opcións con prezos que están polos 300€. Temos o MZ-NH-1, o MZ-NH-900, o Sony MZ-NHF-800 e os máis recentes MZ-RH-910, MZ-RH-10, MZ-RH-10P e MZ-RH1.
[+info en minidisc.org].
Voltar ao menú
Gravadores .mp3
Nos últimos anos a oferta dos chamados reproductores .mp3 inundou o mercado. O formato .mp3 -só un dos numerosos sistemas de compresión de audio que existen na actualidade, aínda que o máis popular (+ info) – permite economizar o espazo de almacenamento dos datos facilitando o transporte de grandes bibliotecas sonoras así como a utilización de audio en internet.
Ainda así estes beneficios se acadan a costa de sacrificar a calidade do son aínda que se admiten numerosas calidades de compresión (64k, 128k, 160k, 192k…) con resultados moi apreciables.
Ademais estes equipos están pensados para reproducir música e non para realizar gravaciones de audio polo que aínda que son moi cómodos pola sua portabilidade e polo fácil intercambio de datos cun ordenador, adoitan carecer das carácterísticas profesionais doutros equipos. Neste sentido os seus puntos débiles son a entrada de micro, en caso de existir, e as posibilidades de edición. Polo tanto se decides adquirir un sistema deste tipo coa posibilidade de utilizalo como gravadora de campo é interesante que teñas en conta a posibilidade de que almacene audio sen comprimir (formato .wav 16bit/44K) e que posúa unha entrada de micro.
Existen varios modelos con estas características (a serie Iriver, Nomad Jukebox…) Pola súa banda Apple, co seu omnipresente Ipod, parecía non prestar demasiada atención ás posibilidades da rexistro sonoro polo que os seus primeiros modelos, aínda que permiten utilizar arquivos .wav, só ofrecían unha calidade de gravación de 16bits/8K. Pero isto cambiou coa súa última edición que xa ofrece capacidades para gravar (voice recording) a 16bits/44K stereo (non tiven ocasión de comprobar os resultados). Parece que microsoft vai a se sumar á competencia do Ipod co seu, xa anunciado, Zune, pero aínda non están claras as especificacións, e Edirol acaba de sacar o R-09.
Voltar ao menú
Gravadoras con memoria Flash
Estes equipos baséanse nun sistema de almacenamento relativamente recente, as chamadas «tarxetas de memoria en estado sólido» (CompactFlash e ATA-size PC). Isto supón unha considerable vantaxe respecto de outros sistemas xa que se trata dun soporte dunha soa peza. Isto reduce a preocupación polo mantemento do equipo, permite un considerable aforro de enerxía (non hai compoñentes mecánicos) e ofrece unha maior estabilidade nas gravacións en movemento. Ademais estas tarxetas son regrabables e moitos ordenadores actuais incorporan «slots» que permiten a inserción directa das mesmas e o acceso inmediato ao seu contido.
Moitos dos equipos ofrecen na actualidade unha alta calidade de gravación (24bit/96K) e inclúen ademais conexións profesionais. Un dos principais inconvenientes é o prezo das tarxetas de memoria, aínda que parece que debido á gran cantidade de equipos que últimamente están utilizando este tipo de soporte (móbiles, Pcs…) os prezos estanse abaratando.
Algúns dos modelos máis destacados son o Tascam HD-P2 Edirol R-1, o Fostex FR-2, os modelos fabricados por Marantz (PMD-660, PMD-670, PMD-671), o Nagra Ares-BB , O Sound Designs 722 e o Microtracks 24/96 de M-Audio, moi compacto e bastante asequible se o comparamos co Nagra.
Voltar ao menú
Micrófonos
Un dos elementos imprescindibles para facer gravacións de campo de calidade é un micrófono externo. Os que traen incorporados algúns sistemas de gravación son, polo xeral, de baixa calidade e adoitan comprometer o rexistro do son acumulando os ruídos que produce a gravadora.
Existen diferentes modelos e a elección depende basicamente do tipo de gravacións que estemos a facer ou do tipo de resultado que esteamos procurando. Hai que atender a numerosos aspectos como a sensibilidade, a direccionalidade ou a marxe dinámica. Segundo o seu funcionamento temos os dinámicos, os de condensadores e os piezoeléctricos… Se imos realizar gravacións de campo nos interésan basicamente dous deles: os micros de condensadores (electroestático), máis sensibles e delicados -necesitan alimentación externa; pila, batería ou alimentación «Phantom» fornecida pola gravadora-, e os dinámicos (de bobina movil), menos sensibles pero máis robustos.
Outro factor a ter en conta é a directividad. Aquí atopamos os omnidireccionais -captan todos os sons sen ter en conta a dirección dende a que chegan-, os bidireccionais -captan o son que lles chega das partes frontal e traseira pero non é sensible aos sons laterales- e os unidireccionais -recollen o son nunha soa dirección-. Para rematar, outra característica importante é se son mono (grava un único sinal) ou stereo (grava dous sinais independentes, unha para cada lado -esquerda e dereita- polo que a reprodución terá un carácter máis realista, máis próximo a como escoitamos, especialmente nos modelos binaurales que se colocan nos nosos oidos).
Tamén existen micros especiais destinados a situacións moi concretas como son os micrófonos de parabólica (telinga) -permiten gravar sons afastados-, hidrófonos -micrófonos sumerxibles que permiten facer gravacións subacuáticas- e micrófonos de contacto -gravan a vibración do obxecto ao que están adheridos e non as vibracións sonoras do aire-.
No mercado hai multitude de marcas e modelos (AKG, Audio Technica, Beyerdinamic, Cad Equitek, Electrovoice, OKM, Rode, Sennheiser, Shure, Sony…) O ideal é que antes de adquirir un micro penses que tipo de gravacións vas realizar; gravacións de entrevistas -bastaría un micro dinámico-, gravacións de ambientes sonoros estáticos -mellor un micro estereo de condensador-, gravacións en movemento -quizais uns binaurales-, gravacións de insectos, paxaros… -o ideal sería un telinga (parabólicaa)-…
Tamén existen algúns links que conteñen información para que fabriques os teus propios micros de forma económica e sen demasiada dificultade, pero con algo de paciencia -DIY-:
micrófono stereo
micrófono binaural
+ info en:
Micrófonos en Wikipedia
phonography
parabolic microphones
transom
Cables y Accesorios
Existen diferentes accesorios case que imprescindibles ou que poderían ser de inestimable axuda facilitándote considerablemente o traballo á hora de realizar unha gravación. O tipo de accesorios que precisas dependen do contexto e das características da gravación que vaias realizar.
Os cascos ou auriculares son unha peza moi importante xa que non só permiten escoitar a gravación «in situ» logo de tela realizado para comprobar que é válida, senón que tamén permiten monitorear o sinal que entra na gravadora antes de pulsar «rec» para poder axustar os niveis (ademais é todo unha experiencia escoitar os sons da túa contorna amplificados deste xeito). Existen infinidade de modelos e en principio calquera valería para realizar este traballo aínda que, por suposto, a escóita será máis precisa canto maior sexa a calidade. Podes usar dende os típicos de botón que se introducen no oido a outros modelos máis sofisiticados.
Nalgunhas situacións podes necesitar un soporte de micro que permita mellorar a calidade da gravación. Se vas realizar unha entrevista longa, se queres achegar o micro a unha zona de difícil acceso… Dependendo das necesidades deberías buscar o máis axeitado e comprobar que é compatible co micro que vaias usar.
Outros accesorios que debemos ter en conta son os cables -comproba a compatibilidade coas entradas do teu equipo-, os paraventos -que, como o seu nome indica, reducen a, case sempre indesexable, influencia do vento nos micrófonos- e os preamlificadores -prácticamente imprescindibles se a tua grabadora só ten entrada de Line (line-in) ou unha entrada de micro de mala calidade.
Voltar ao menú
Conclusións
Como ves existen diferentes opcións á hora de facerse cun equipo de gravación. Dependendo do tipo de traballo que vaias realizar será máis adecuado un sistema que outro obtendo uns resultados máis profesionais. Non entanto a maioría dos equipos aquí mencionados son aptos para calquera tipo de gravación. O ideal é que penses cal vai ser a situación máis habitual na que te vas a atopar e decidir en función disto tendo en conta factores como a portabilidade, a facilidade de manexo, as posibilidades de edición, o prezo e a disponibilidade de accesorios, recambios… Antes de comprar un equipo é aconsexable que busques na rede información, comparativas, artigos técnicos… e o que é quizais máis clarificador; comentarios de usuarios en foros especializados.
Voltar ao menú