Cluster Sonoro : Artesonoro.org, para o Congreso Artech 2006
PRESENTACIÓN DOS PROXECTOS DO CLUSTER SONORO ARTESONORO.ORG
Chiu Longina, Juan Gil, Berio Molina, Pedro Jiménez, Pablo Sanz, Julio Alonso e Horacio González
Abstract
Preséntase aquí o proxecto comunitario Cluster Sonoro : Artesonoro.org que recolle 5 proxectos abertos e presentes na rede : mediateletipos.net, artesonoro.org, unha netradio comunitaria, un google-map hack (mushup social) e o foro aberto do Cluster. Dinamización social a través de ferramentas de produción propia ou do procomún. Os satélites do Cluster recollen sistemáticamente, a modo de scanner ou radar cultural, as informacións que circulan pola rede, os datos empíricos, para sometelos á opinión pública e á discusión. Unha investigación colectiva afastada dos principais centros de produción e do saber con vocación de xerar cultura popularmente consensuada. Serve así mesmo de plataforma de información e de mediateca dixital que facilita ferramentas para o uso crítico da rede. Ofrece unha base de datos de accións e prácticas sociais relacionadas co audiovisual e ponas a disposición da sociedade : aberta e libremente. Un traballo de campo aberto e público que analiza a situación do sentido do oído frente ó sentido da vista, promocionando e difundindo o primeiro.
Palabras Clave
Web Semántica, Mushups, Cultura Libre, Arte Sonora.
I. Imaxe e son como productores de cultura
Se aplicamos a perspectiva histórica e facemos un exercicio de memoria, é doado darse conta que o invento da imprenta (que a historia atribúe a Gutenberg, pero que en realidade inventouse 3 séculos antes en Chine, é dicir, no Século XII), está moi lonxe cronolóxicamente do invento do fonógrafo ou do gramófono (prácticamente no século XX). Son case oito séculos de hexemonía do visual respecto de o sonoro. A imprenta permitiu conservar o pensamento escrito e a imaxe exercendo ao mesmo tempo como tecnoloxía para a súa difusión. Actualmente moitos estudos e investigacións de comunicólogos, antropólogos e outros científicos do social enmarcan os seus traballos dentro dun paradigma que podería chamarse «influencia da tecnoloxía nas transformacións socioculturales», é dicir, tratan de comprender e explicar cómo a tecnoloxía pode cambiar o modo de percibir o mundo, o cognitivo e, xa que logo, as prácticas sociais, os feitos, o cotián, o pensamento. Inclúen no mesmo saco os procesos de percepción, cognición e comunicación, por unha banda, e os medios, artefactos e tecnoloxías polo outro. O proxecto que se presenta aquí enmárcase do mesma xeito.
Tanto Marshall McLuhan como Edward T. Hall facían referencia á influencia dos medios electrónicos no cambio da percepción cultural do espazo. Pero non só compartían este interese polo espazo, por como se percibe e por como se transforma, ambos entenden tamén que toda tecnoloxía é unha extensión do corpo ou a mente do ser humán, que na análise da comunicación humán débese ter en conta que os medios tecnolóxicos entendidos como ambientes en si mesmos, son ambientes que tenden a transformar a propia percepción humana e, en consecuencia, a cultura. Esta tecnoloxía creada polo ser humano, non só é unha extensión do organismo, do seu corpo, tamén se converte, ao mesmo tempo, en amputacións sobre este corpo. Cada vez que o ser humano sofre un cambio, particularmente un cambio adaptativo como consecuencia da creación dunha nova tecnoloxía ou medio, hai unha experiencia dolorosa no organismo. O invento da imprenta cambiou o modo de ver o mundo, (de velo cos ollos), e ata que se inventou o fonógrafo non se produciu estoutro cambio achega de como oílo. Tiveron que pasar oito séculos para logralo. Coa súa invención, a música experimenta tamén unha transformación ; as novas tecnoloxías aplicadas ao uso e consumo do audio volveron a construír un mapa de interaccións coas suas correspondentes implicacións socioculturales.
II. Visión frente ó oído
Mentres a visión é síntese, a audición é holística. Coa vista, o ser humano sintetiza a experiencia, aprende a ollar e o que aprende inflúe no que ve. A distinción entre campo visual e mundo visual responde a esta interrelación, a cal implica unha diferenciación entre o que se ve e o que se percibe (o que se interioriza). A visión sintetiza, selecciona, e a selección está mediada pola percepción, que ao mesmo tempo está mediada pola cultura. Ao analizar o medio da imprenta como unha nova tecnoloxía, descubriuse o impacto que tivo na sociedade a transición da oralidad á mecanización da escritura. A imprenta transformou un ambiente sonoro nun ambiente visual e ao facelo transformou tamén a forma de percibir o mundo na sociedade occidental. A tecnoloxía da imprenta, ao ser capaz de xerar numerosas copias dun escrito, promoveu un sentido de identidade privada e iniciou un proceso de anulación da palabra falada, ese espazo acústico que congrega ás persoas en torno ao orador e promueve a comunicación verbal entre eles.
Hoxe, as novas tecnoloxías aplicadas aos medios de comunicación volveron a construír un espazo acústico que, ao ser virtual, conleva outra serie de implicacións socioculturales. Con todo, este espazo acústico caracterízase pola amputación de fronteiras de tempo e espazo. Ao ser amputada a síntese propia da visión, o sentido que se extende é o sentido do oído, cuxas características esenciais, tanto físicas como culturais, non foron cabalmente estudadas neste contexto.
Mentres Hall intentaba explicar o espazo acústico e o visual de acordo coas súas características fisiolóxicas, McLuhan faio a partir das súas características históricas e culturais. Describe ao espazo acústico como o conxunto mental da civilización occidental, tal como procedeu durante os últimos 4000 anos para esculpir unha imaxe de si mesma monolítica e lineal, unha imaxe que enfatiza o funcionamento do hemisferio esquerdo do cerebro e que, no proceso, glorifica o razonamiento cuantitativo. O espazo acústico, en cambio, é unha proxección do hemisferio dereito do cerebro humán, unha postura mental que aborrece o dar prioridades e rótulos e que enfatiza as calidades tipo norma do pensamento cualitativo. O espazo acústico está baseado no holismo, a idea de que non hai un centro cardinal senón varios centros flotando nun sistema cósmico que só exalta a diversidade.
III. O xogo do capitalismo e a situación actual
A invención do Fonógrafo a finais do Século XIX por Thomas Alva Edison, unha tecnoloxía que permitía gravar ou “capturar” o son, abriu unha nova porta ao incipiente capitalismo que viu nesa tecnoloxía a posibilidade de crear un novo produto para o mercado ; unha oportunidade para crear unha nova necesidade na sociedade. A industria conseguiu entón “apresar”, “empaquetar” e “posuír” o son converténdoo nun produto tanxible sometido ás leis do mercado. Deulle forma física a un elemento que é, en esencia, intanxible e creou, mediante esa manipulación, un produto que contribuíu á construción cultural de valores humáns (a “posesión” ou o “coleccionismo” de obxetos, por exemplo). A partir dese momento, a sociedade occidental, o seu imaxinario común, asocia a música ao soporte físico, (a presenza dun Disco implica automáticamente son, do mesmo modo que o fai a visualización dun Piano. Iconas do imaxinario) . Aquela invención supuxo un importante conflito dentro da contorna dos profesionais da música que pensaban que tal invención restaría público aos eventos en directo e, xa que logo, restaría negocio.
Pero ao mesmo tempo a industria xerou, (máis recentemente), unha tecnoloxía que cuestionaría o seu propio negocio, unha tecnoloxía que permitiu a distribución e o fluxo do son sen necesidade de asocialo a un soporte material, (é o caso dos ordenadores e dos reproductores de audio mp3, ou os Discos Duros Portátiles). Agora esta industria musical, (e toda a árbore que se desprega baixo ela ; tendas de discos, distribuidoras, etc.), atópase coa necesidade de suscitarse unha adaptación a estes novos modos de consumo, un necesario cambio de estratexia comercial empuxado por un novo tipo de demanda. A proliferación de conexións a internet, o aumento das velocidades, a popularización de ferramentas software que permiten o intercambio de arquivos, os pequenos “Gadgets”, foron construíndo un novo modo de usar e consumir son. Xerouse un novo conflito, de novo de tinte económico.
IV. A función do Cluster neste análise
Despois de tres anos de traballo en rede, recopilando datos empíricos que permiten un pre-análise deste tipo, o Cluster Sonoro continúa traballando para loitar contra a hexemonía do visual e para promocionar e difundir o sentido do oído, (e, polo tanto, os valores asociados a este modo de percibir e construir a nosa realidade no mundo. Fomentando o desenvolvemento do hemisferio dereito do cerebro). Este é o principal obxetivo do proxecto.
Nesta viaxe iniciática que comenzou coa creación da máquina de teletipos virtuáis, (mediateletipos.net), foron moitos os elementos que se incorporaron ó proxecto, todos eles fruto dunha clasificación popular, consensuada e afastada dos centros oficiáis do saber, aqueles que Foucault e Bourdieu souberon espir e aqueles que moitos outros científicos sociais identificaron como “tecnoloxías de control social”. Estas clasificacións inclúen terminoloxías (folksonomías) como : paisaxe sonora social, ruídos, pluralidade, tempo real, novos medios, videoarte, procesos, hacktivismo, asociacionismos, mediatecas dixitais libres, información, espazos de discusión, creación audiovisual colectiva, capital social, experimentación, copyleft, cultura libre, software libre, web semántica 2.0, licenzas alternativas ao copyright, redes sociais, comunidades abertas, estudos culturais, estudos visuais, antropoloxía do son, socialización pantalla a pantalla, vida dixital, formación para o uso crítico da rede, democracia, liberdade, scanner cultural, esfera pública, ciencia social, novos modelos de sociedade, modos de produción e reprodución social, construción cultural democrática, opinión pública, paradoxos culturais, comunicación audiovisual, cultura popular, nodos sociais, evento social, on-line e on-site, software social, guerra de guerrillas, audio-activismo, Google-map hack, contra-modelos historiográficos, relativismo e diversidade, reconstrución da historia, dominantes e dominados, intelixencia colectiva, rede-efinición do económico, o negocio : novos modelos, teletipos, streaming, formas acústicas de sociabilidad, tecnoloxías de control social, información e poder, violencia e poder simbólico, xogo político, soportes e non-soportes, carencia de sustrato material, radio libre, podcast radios, netaudio, formatos non propietarios, propiedade intelectual, paradigmas estéticos, redes p2p, dereitos de autor, música libre, recreación popular, participación aberta, o usuario-creador, subversión das xerarquías do coñecemento, resistencia, presión popular, apropiacionismo, televisión, audio-visión, hexemonía do visual, netradios, netlabels DIY, wikis, blogs, foros, RSS, XML ,GNU FDL.
V. Liña editorial deste proxecto
O Cluster Sonoro é unha comunidade en rede aberta cuxo principio fundamental é a liberdade, (fronte ao máximo beneficio). Contribúe á xeración de novos modelos de sociedade adaptados ás condicións sociais actuais. A innovación se fortalece se se comparte, (todo o que non se dá pérdese), ese é o principal valor deste proxecto comunitario cunha importante dimensión ética baseada no compromiso e no valor da cooperación. Reflexiona sobre en que medida o espírito open source empeza a chegar aos compoñentes esenciais do poder ; en que medida a movilización de recursos, fóra das institucións do estado, contribúen a diluír o poder das corporacións e cuestionan a teoría económica do valor. Este proxecto subiuse ao barco da dinamización social apoiando a forza e a garantía que xa ofrecen outras comunidades en rede. A guerra de guerrillas. Sitúase en contra das posicións neutrales e, ao mesmo tempo, reflexiona sobre os perigos do fundamentalismo tecnolóxico. Paradóxicamente, presenta as opinións de todas as frontes sociais sen sometelas a xuízo. A cultura é unha construción social dinámica e relatar/rexistrar o seu tempo real é outro dos obxectivos do proxecto.
Respecto das preferencias desta comunidade : é a difusión e a promoción do fenómeno sonoro e a súa exploración, tratando de resolver as carencias fronte ao poder do visual que históricamente sufriu o estudo do sentido do oído. Existe un elemento subversivo e incontrolable no fenómeno sonoro que o apartou dos intereses do poder, e ese elemento é un dos obxectos de estudo desta comunidade. Nas últimas décadas asistimos a un feliz encontro entre o sonoro e o visual (sinestésico e multisensorial) que enriqueceu as capacidades humáns de comunicación, sobre este feliz encontro o Cluster Sonoro centra a súa análise cultural.
V. Os módulos do Cluster
Canle de noticias. Traballo de Campo. En funcionamento desde abril de 2004, é a voz pública do Cluster Sonoro.
Mediateletipos é un sistema de teletipos [noticias] de arte sonora, video-arte, cine experimental e arte electrónica. Scanner e radar cultural. Recollida de datos pública sobre cultura audiovisual sometidos a crítica pública. Unha axencia de novas libre.
O Cluster é consciente do exceso de etnocentrismo que caracterizou a recente historia da humanidade. Non existen lugares sen historia polo simple feito de que non existen documentos que fagan de testemuña. O Cluster aspira a relatar a historia sonora actual incluíndo aos excluídos e aos elementos discordantes. Tamén é consciente de que, ao tratarse dun proxecto na rede internet, está excluíndo a unha boa parte da humanidade que non ten acceso a ela, por iso plantéxanse actividades de intervención social e traballa na creación de software libre que axude dalgún modo á implantación do dereito universal de acceso á rede.
A voz pública do proxecto. Neste intre inclue 6 canais de audio : Onda Sonora [Madrid], Música Difícil [Madrid], SINSALradio [Vigo], Dinamo radio [Cuenca], Silencioradio.org [propia do Cluster] e From 20 to 20000 [propia do Cluster]
Proxecto baseado no API de Google-maps o usuario pode navegar polo mapa google ata atopar o lugar ónde fixo a súa grabación de campo (ou opinión falada). Facendo click en dito lugar, o software deseñando localiza automáticamente a latitude e a lonxitude de maneira que o resto de internautas poden localizalo e escoitalo : (Mushup social).
ESTE PROXECTO